Το δίλημμα του σκαντζόχοιρου...

      Το δίλημμα του σκαντζόχοιρου (erinaceus europaeus), γνωστό και ως δίλημμα του ακανθόχοιρου, έχει  χρησιμοποιηθεί πολλές φορές ως παράδειγμα από τον Freud και τον Schoppenhauer για να εξηγήσουν τι μπορεί να συμβεί κατά τη δημιουργία και την ανάπτυξη μιας διαπροσωπικής σχέσης και ποιες μπορεί να είναι οι πιθανές συνέπειες και για τις δύο πλευρές.
      Το παράδειγμα έχει ως εξής:
   
      " Δύο σκαντζόχοιροι στέκονταν σε απόσταση ο ένας από τον άλλο, τρέμοντας από το κρύο. Σκέφτηκαν και οι δυο πως αν πλησιάσουν πιο κοντά, θα επωφεληθεί ο ένας από τη ζεστασιά του άλλου. Έτσι γεφύρωσαν την απόσταση και κουλουριάστηκαν μαζί. Αρχικά, η ζεστασιά ήταν εκστατική και ένιωθαν ενθουσιασμένοι που αποφάσισαν να ενωθούν. Τότε ήταν που ο καθένας άρχισε να αισθάνεται την διεκδικητική παρουσία του άλλου που έσπρωχνε με τα αγκάθια του για να βρει το χώρο του. Αλλά θεώρησαν πως μερικά τσιμπήματα ήταν άξια θυσία αν μπορούσαν να έχουν την πολυπόθητη θερμότητα του σώματος...

       Αγνοώντας τις συνέπειες, έρχονταν ακόμη πιο κοντά και αυτή τη φορά, ο πόνος αποδείχθηκε τόσο μεγάλος, που χωρίστηκαν βίαια. Μετά από αυτό, η μεταξύ τους απόσταση μεγάλωσε. Για άλλη μια φορά, ήταν έξω στο κρύο, αλλά όπως και οι περισσότεροι από εμάς, χρειάζονταν να μάθουν το μάθημα με το δύσκολο τρόπο, να υποστούν τις συνέπειες των βεβιασμένων αποφάσεων για τον εαυτό τους, πριν συνειδητοποιήσουν τη πραγματικότητα. Θα μπορούσαν πάλι να έρθουν αρκετά κοντά αλλά όχι τόσο πολύ. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη ζεστασιά που φέρουν χωρίς πληγώνει ο ένας τον άλλον."

      Το παράδειγμα αυτό δείχνει ότι δεν μπορεί να υπάρξει οικειότητα χωρίς αμφίδρομη φθορά και αποτελεί μια αναλογία των προκλήσεων που θέτει η σταδιακή συναισθηματική σύνδεση μεταξύ των ατόμων. Όσο πιο κοντά έρχονται, μαθαίνοντας περισσότερο ο ένας τον άλλο και απολαμβάνοντας τη συντροφικότητα, τόσο πιο πολύ αυξάνονται οι πιθανότητες να πληγωθούν αλλά και να πληγώσουν. Αν πάλι αποφασίσουν να απομακρυνθούν, τότε έχουν να αντιμετωπίσουν το πόνο της μοναξιάς. Υπάρχει άραγε μια σωστή απόσταση ανάμεσα στα δύο άκρα; Μια ασφαλής αναλογία μεταξύ μοναξιάς και πόνου;

      Στην καρδιά του καθενός από εμάς υπάρχει η ανάγκη για κατανόηση,τρυφερότητα και κοινωνικότητα. Η συμμετοχή μας σε ομάδες, η ανάπτυξη φιλικών και άλλων σχέσεων μας επιτρέπουν να ταυτιζόμαστε με άλλους, να αισθανόμαστε ότι ανήκουμε κάπου, να μοιραζόμαστε ιδέες και απόψεις και να πετυχαίνουμε στόχους που μόνοι μας δεν θα μπορούσαμε. Η αλληλεξάρτηση μεταξύ των ανθρώπων είναι μέρος της φύσης μας, η οποία σε καμία περίπτωση δεν φτιάχτηκε για να παραμένει μόνη....

      Από την άλλη μεριά, η εγγύτητα μεταξύ των ανθρώπων δεν μπορεί να είναι ωφέλιμη αν δεν υπάρχουν κάποια όρια που θα προστατεύουν την ταυτότητα και την προσωπικότητα των ατόμων από τη διάβρωση και την αλλοίωση. Ο καθένας μας πρέπει να θέτει τα σύνορα του δικού του ψυχολογικού μικρόκοσμου αφ' ενός για να προστατευτεί και αφ' ετέρου για να μην τραυματίζει τους άλλους. Η διαφύλαξη και η προάσπιση του εαυτού μας παραμένει ζωτικής σημασίας...

      Στις μέρες μας, "το πολύ κοντά" αγχώνει και φοβίζει. Αφήνοντας τον άλλον να μας καταλάβει και να μας νιώσει, αφήνουμε και τον εαυτό μας εκτεθειμένο απέναντι στη κρίση των άλλων. Η ανασφάλεια και ο φόβος της απόρριψης μας κάνουν να νιώθουμε ευάλωτοι και να κλεινόμαστε στον εαυτό μας ενώ η γενικότερη δυσπιστία μας απέναντι στους άλλους μας οδηγεί στο να κρύβουμε ένα μέρος του χαρακτήρα μας και να αποστασιοποιούμαστε. Παρόλα αυτά, συνεχίζουμε να παραπονιόμαστε ότι νιώθουμε πιο μόνοι από ποτέ και ότι δεν υπάρχουν πια αληθινές και υγιείς σχέσεις... 

      Στην πραγματικότητα, πάντα υπάρχει ένα ασφαλές πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορούν να κινηθούν δύο άνθρωποι. Μια οποιαδήποτε σχέση, για να δημιουργηθεί και να αντέξει, χρειάζεται αμοιβαίες υποχωρήσεις, δόσιμο και συμβιβασμούς. Κανείς δεν εγγυήθηκε ποτέ ότι δεν θα υπάρχουν προβλήματα, συγκρούσεις απόψεων και επιθυμιών. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιήσει κανείς την αλήθεια πίσω από τις πραγματικές και όχι τις εξιδανικευμένες σχέσεις, τόσο πιο υποφερτός θα του είναι ο πόνος που αναπόφευκτα δημιουργείται. Όσο πιο καλά  γνωρίζουμε τον εαυτό μας, τόσο πιο εύκολο είναι να αποδεχτούμε το χαρακτήρα και τις επιθυμίες αλλά και να συγχωρήσουμε τα σφάλματα των άλλων. Ζυγίζοντας τα υπέρ και τα κατά της αλληλεξάρτησης, ανακαλύπτουμε ότι  το κόστος της οικειότητας αντισταθμίζει αυτό της απομόνωσης. 

      Είναι προτιμότερο να υποστείς τον πόνο από τα συναισθήματα που ένιωσες παρά τον πόνο από αυτά που δεν κατάφερες να νιώσεις...

Η γνώμη των άλλων...

      Στις μέρες μας, αν θες να δείξεις άνετος χωρίς κόπο και με άμεσα αποτελέσματα, πετάς μια ατάκα όπως: "Δεν με ενδιαφέρει καθόλου τι θα πουν οι άλλοι για μένα" ή "Τη γνώμη των άλλων την έχω παντελώς γραμμένη" και καθάρισες! Λύση δοκιμασμένη επανειλημμένα επάνω σε άπειρα θύματα τα οποία προσπαθείς να πείσεις πάση θυσία ότι είσαι "υπεράνω" με απώτερο στόχο να πείσεις και σένα μαζί...
      Η γνώμη των άλλων είναι μια έννοια που επιδέχεται πολλούς ορισμούς και κρύβει ακόμα πιο πολλούς κινδύνους αν δεν τη χειριστείς σωστά. Όπως και τα περισσότερα πράγματα σ'αυτή τη ζωή, έρχεται με δύο όψεις: την καλή και την κακή. Αν ρωτήσεις ένα τυχαίο δείγμα ανθρώπων ποια πιστεύουν οτι είναι η καλή και ποια η κακή όψη, θα εκπλαγείς από το γεγονός ότι η πλειοψηφία θεωρεί την αδιαφορία για τη γνώμη των άλλων ως καλή και την εξάρτηση σ' αυτήν ως κακή. Παράλογο, αν αναλογιστεί κανείς ότι πρόκειται για δύο ακραίες περιπτώσεις και ως γνωστόν κανένα από τα δύο άκρα σε οποιοδήποτε θέμα δεν μπορεί ποτέ να χαρακτηριστεί ως καλό... Κατανοητό, αν σκεφτείς ότι από μικρούς μας κάνανε πλύση εγκεφάλου λέγοντάς μας ότι δεν πρέπει ποτέ να μας νοιάζει τι λένε οι άλλοι, χωρίς καν να μπουν στον κόπο να μας εξηγήσουν τι ακριβώς θέλουν να πουν με αυτό... Περίεργο, αν συνειδητοποιήσεις ότι κανείς δε σκέφτηκε πως μπορεί να υπάρχει και η μέση λύση!
      Αναμφίβολα, η εξάρτηση από τη γνώμη των άλλων είναι από τα πιο καταστροφικά πράγματα που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος στον εαυτό του. Η εκτίμηση της αξίας σου σκαμπανεβάζεται ανάλογα με το πόσο σε υπολήπτονται οι υπόλοιποι, οι επιθυμίες τους είναι και δικές σου χωρίς να το καταλάβεις και τελικά καταλήγεις να χάνεις τα πιστεύω, τις απόψεις σου και τον εαυτό σου προσπαθώντας να τους ικανοποιήσεις όλους ταυτόχρονα. Μια μαριονέτα που άγεται και φέρεται από τις διαθέσεις, καλές ή κακές, αυτών που τη χειρίζονται...

"Αν αναζητάς την επιδοκιμασία μόνο από τους άλλους, ξένοι κρατάνε την ευτυχία σου στα χέρια τους" (Κλαύδιος)

      Η αδιαφορία για τη γνώμη των άλλων μπορεί να αποδειχθεί εξίσου επικίνδυνη με την υπερβολική προσκόλληση σ' αυτήν. Η σκοπιά των άλλων είναι ιδιαίτερα σημαντική στο να μας επισημαίνει χαρακτηριστικά και πτυχές των γεγονότων που δεν μπορούμε μόνοι μας να τα αντιληφθούμε. Εάν κολλάμε μόνο στις δικές μας απόψεις, εγκλωβιζόμαστε μέσα στο μικρόκοσμο που έχουμε φτιάξει και αρνούμαστε να επικοινωνήσουμε, να συζητήσουμε, να δεχτούμε μια διαφορετική αντίληψη από τη δική μας και εν τέλει να κάνουμε μια ειλικρινή σχέση με κάποιον... Πως μπορείς να σχετιστείς με τον οποιονδήποτε αν δε σε ενδιαφέρει η γνώμη του;

      Από την εμπειρία μου, ο 1 στους 10 ανθρώπους, όταν λέει ότι δεν τον ενδιαφέρει η γνώμη των άλλων, εννοεί πως δεν τον νοιάζει η γνώμη των ατόμων εκείνων που δεν τον γνωρίζουν καλά (και πολύ καλά κάνει συμπληρώνω). Οι άλλοι 4 εννοούν πως τους ενδιαφέρουν μόνο τα καλά λόγια και οι υπόλοιποι 5 απλώς την αποφεύγουν γιατί δεν την αντέχουν...
   
      Ευτυχώς ή δυστυχώς, η αυτογνωσία δεν έρχεται μαζί με το πρωινό ξύπνημα. Είναι ένας δρόμος που χρειάζεται πολλά χρόνια για να τον διασχίσεις και τη βοήθεια κατάλληλων ανθρώπων -στενών φίλων,συγγενών κτλ- που μαζί με σένα θα βάλουν τα κομμάτια του παζλ στις σωστές θέσεις. Κανείς ποτέ δεν απέκτησε ολοκληρωμένη άποψη για τον εαυτό του στηριζόμενος αποκλειστικά σ'αυτό που πιστεύει ο ίδιος για τον εαυτό του. Υπήρξαν άνθρωποι που του είπαν την πραγματική τους γνώμη, τον στήριξαν και πίστεψαν σ 'αυτόν και άλλοι που υποκρίθηκαν, τον υπέθαλψαν και τον απέρριψαν. Από όλους όμως κάτι πήρε και κάτι έμαθε για τον εαυτό του...
     Το να αδιαφορείς εντελώς για τη γνώμη των άλλων, δεν αποτελεί από μόνο του δείγμα αυτοπεποίθησης. Δύναμη είναι να μπορείς να ακούσεις την κριτική των άλλων χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι απαραίτητα ως επίθεση και να βελτιωθείς μέσα από αυτή. Αυτοπεποίθηση είναι να γνωρίζεις καλά τον εαυτό σου και τις δυνατότητες σου ώστε να μπορείς να γελάσεις με κάθε άστοχο σχόλιο και να μένεις ανεπηρέαστος από τα λόγια εκείνων που αποτυγχάνουν να σε καταλάβουν. Πολλοί άνθρωποι όμως δηλώνουν πως δε τους νοιάζει η άποψη των άλλων γιατί πολύ απλά δεν αντέχουν μια πιθανή απόρριψη ή μια κακή κριτική. Όλη αυτή η επιθετικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από μια μορφή άμυνας για να προστατέψουν τους φόβους και τις ανασφάλειες τους...
     Υπάρχει ακόμα μια ιδιόμορφη κατηγορία ανθρώπων που παρουσιάζει επιλεκτική ακοή. Στα στραβά και τα ανάποδα κλείνουν τα αυτιά και κάνουν πως δεν ακούνε τίποτα ενώ στα καλά λόγια και τους επαίνους ξαφνικά τους ενδιαφέρει και ακούνε τα πάντα με τη παραμικρή λεπτομέρεια. Όταν κάνουν λάθη ή αποτυγχάνουν, δηλώνουν πως δε τους νοιάζει τίποτα και κανείς αλλά όταν κάνουν κάτι με επιτυχία αμέσως επιζητούν το μπράβο και το χειροκρότημα. Σε περίπτωση που οι υπόλοιποι διαφωνούν μαζί τους, γίνονται ξεροκέφαλοι και εμμένουν μόνο στα δικά τους ενώ αν οι άλλοι συμφωνούν, αμέσως αναζητούν την ένθερμη υποστήριξη τους. Αφήνουν να εννοηθεί πως απαξιούν εντελώς για τους άλλους ενώ παράλληλα προσπαθούν τόσο πολύ για να είναι πάντα στο επίκεντρο... Μακράν η πιο βολική αντιμετώπιση από όλες...
   
     Ο εαυτός μας αποτελείται από αυτό που πραγματικά είμαστε, αυτό που πιστεύουμε ότι είμαστε και αυτό που πιστεύουν οι άλλοι για εμάς. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την εικόνα μας στους άλλους αφού αποτελεί κομμάτι του εαυτού μας  αλλά ούτε και να αφεθούμε ολοκληρωτικά σ' αυτήν αφού είναι μόνο ένα μικρό μέρος αυτού που είμαστε. (Schopenhauer)

      Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει κανένας που να αδιαφορεί πραγματικά για τη γνώμη των άλλων γιατί όλοι λίγο ή πολύ έχουμε μια έμφυτη ανάγκη επιβεβαίωσης και αποδοχής από τους άλλους. Αυτό που μένει να κάνουμε είναι να βρούμε την κατάλληλη ισορροπία ανάμεσα στα δύο άκρα και να βάλουμε στη ζωή μας τους ανθρώπους εκείνους των οποίων η γνώμη είναι αληθινή, αξίζει και μετράει για μας χωρίς ποτέ να σταματήσουμε να ακούμε τη φωνή μέσα μας...